قضیه سیاسی نیست

در حالی که دکتر برزویی، مدیرکل دفتر گسترش و برنامه‌ریزى آموزش عالى وزارت علوم، تحقیقات و فناورى در گفت‌وگو با ایسنا از رشد ۴۰ درصدى ظرفیت پذیرش دانشجو در آزمون کارشناسى ارشد نسبت به سال قبل سخن می‌گوید، حسین توکلی، معاون سازمان سنجش آموزش کشور این رشد را 33 درصد عنوان می‌کند. جالب اینجاست که دکتر عبدالرسول پورعباس، رئیس سازمان سنجش آموزش کشور در گفت‌وگو با همشهری‌عصر میزان رشد پذیرش در مقطع کارشناسی ارشد را 6/34 درصد عنوان می‌کند.

وی با بیان اینکه ما نرم‌افزاری برای افزایش صحت کنکور طراحی کرده‌ایم، به داوطلبان اطمینان می‌دهد که سازمان سنجش آموزش کشور عدالت را در آزمون‌های مختلف رعایت می‌کند.

دکتر پورعباس از آغاز بازجویی 230 نفر از متخلفان آزمون کارشناسی‌ارشد از روز گذشته خبر می‌دهد و از خبرنگاران دعوت می‌کند تا با حضور در جلسات بازجویی از آنها در جریان روند کار قرار گیرند.

با رئیس سازمان سنجش آموزش کشور در مورد دلایل افزایش ظرفیت کارشناسی‌ارشد و تقلب در آزمون امسال و گسترش دوره‌های شبانه گفت‌‌وگویی کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

• هدف از افزایش 33درصدی ظرفیت کارشناسی‌ارشد در آزمون امسال چه بود؟

اول از همه باید بگویم، 33درصد نه، بلکه امسال ظرفیت 6/34 درصد افزایش پیدا کرده است؛ هدف از این اقدام هم حرکت در جهت برنامه‌ چهارم توسعه‌ است که طبق آن ما باید ظرفیت تحصیلات تکمیلی را بالاتر ببریم. سال آینده هم با افزایشی که خواهیم داشت، دستیابی به پیش‌بینی‌های برنامه چهارم توسعه در این زمینه قطعی خواهد شد. این افزایش به‌صورت ایجاد رشته‌های جدید با عنوان رشته‌های «میا‌ن‌رشته‌ای» و دادن فرصت به دانشگاه‌ها برای ایجاد ظرفیت در زمینه تحصیلات تکمیلی است؛ چرا که پیش از این دانشگا‌ه‌هایی داشتیم که در زمینه تحصیلات تکمیلی پذیرش نداشته‌اند.

• به‌نظر شما این رشد بالای 30 درصدی در یک سال زیاد و ناگهانی نیست؟

خیر؛ چون در سال گذشته هم در حدود همین مقدار بود. از سال 84 تاکنون بیش از 100 درصد رشد در زمینه جذب دانشجویان کارشناسی‌ارشد داشته‌ایم؛ یعنی هر سال 30 تا 35 درصد!

• آیا متناسب با این رشد 30 تا 35 درصدی تعداد اعضای هیات علمی دانشگا‌ه‌ها نیز افزایش یافته‌ است؟

این فرمول به این شکل درست نیست. ما تعداد زیادی عضو هیات علمی در دانشگاه‌ها داشتیم که ظرفیت پذیرش دانشجویان کارشناسی‌ارشد ما با آن منطبق نبود. طبق قانون برای اینکه در یک رشته مقطع کارشناسی‌ارشد ایجاد شود، باید حداقل 3 عضو هیات علمی در آن رشته با درجه استادیاری حاضر باشد. پس این افزایش وقتی صورت می‌گیرد که وجود این 3 نفر برای ما قطعی باشد. در بعضی دانشگاه‌ها این تعداد 2 نفر بود که وقتی ما از وجود نفر سوم مطمئن شدیم و ظرفیت کارشناسی‌ارشد آن دانشگاه را بیشتر کردیم. به ازای هر استاد هم حداقل 3 دانشجوی ارشد می‌توانیم جذب کنیم که البته در دانشگاه‌های بزرگتر این رقم می‌تواند به 4 یا 5 نفر هم برسد. از سال‌84 به این سمت هم جذب هیات علمی ما افزایش داشته‌ است .

• اما فضای آموزشی متناسب با این تعداد گسترش پیدا نکرده و به‌نظر می‌رسد کمبود فضای درس تبدیل به مشکل بزرگ دانشجویان شود!

اگر منظورتان از فضای آموزشی، کلاس درس است، این دیگر به مدیریت دانشگاه برمی‌گردد، اما باید گفت در مجموع نسبت فضای آموزشی دانشگاه میان کارشناسی‌ها و دانشجویان کارشناسی‌ ارشد و دکتری، چیزی حدود 70 به 30 به نفع‌ دانشجویان کارشناسی است. در ضمن آمار دانشجویان کارشناسی ما در حال حاضر در بخش روزانه و شبانه رشد چشمگیری نداشته است و به کمتر از 10 درصد می‌رسد. ولی آمار کارشناسی‌ارشد ما رشد چشمگیری داشته است که این رشد متناسب با امکانات و ظرفیت دانشگاه‌هاست. مدیریت دانشگا‌ه‌ها هم می‌توانند این مشکل را برطرف کنند؛ چرا که دانشگاه‌های ما معمولا 3 روز اول و آن هم بیشتر صبح‌ها فعالند. پس با مدیریت صحیح می‌توان تعداد روزهای فعال را به 5 یا 6 روز در هفته افزایش داده و تعداد ساعت پایانی کلا‌س‌ها را طولانی‌تر کرده و تا پایان عصر ادامه داد. به هر حال فکر نمی‌کنم از لحاظ فضای آموزشی مشکل چندانی داشته باشیم.

• شنیده شده است که فشارهایی بر سازمان سنجش وارد شده است تا ظرفیت دانشگاه‌های دولتی بیشتر شود تا اقبال دانشگاه آزاد در پذیرش دانشجویان ارشد و دکتری کمتر شود. نظر شما چیست؟

توجه کنید؛ طبق برنامه چهارم، ظرفیت آموزش عالی کشور باید بالا برد و این ظرفیت شامل دانشگاه‌های دولتی، پیام‌نور، دانشگا‌ه‌های غیرانتفاعی و آزاد است. این مجموعه با هم این ظرفیت را ایجاد می‌کنند. همزمان با رشدی که ما در دانشگاه‌های دولتی داشتیم، شاهد افزایش چشمگیری نیز در پذیرش دانشجویان ارشد در دانشگاه‌های آزاد بوده‌ایم. البته این را نیز می‌توانید از خودشان بپرسید. پس این حرف نه درست و نه منطقی است، نه علمی و نه قابل‌قبول!

• پس شما ‌کل این ماجرا را تکذیب می‌کنید؟!

بله؛ به‌هیچ‌وجه قبولش ندارم.

• پرسشی که ممکن است برای برخی از داوطلبان پیش بیاید، اعلام ظرفیت افراد مجاز به انتخاب رشته، چند برابر ظرفیت پذیرش دانشگاه‌هاست...

ظرفیتی که ما داریم، با یک بار آزمون و یک بار گزینش باید پُر شود. تعداد زیادی از داوطلبان ما با قید و بندهای مشخصی این فرم‌ها را پر می‌کنند. به‌عنوان مثال، داوطلبی فقط می‌خواهد در شهرستان خودش قبول شود. وقتی او تنها شهر خود را انتخاب می‌کند، به‌طور قطع، بخش مهمی از ظرفیت‌های ما از سوی وی انتخاب نمی‌شود. هرچند که رتبه‌اش بالاتر از افراد دیگر باشد. نحوه انتخاب داوطلبان رده‌بندی محل‌هایی که وجود دارد و غیره باعث می‌شود که افراد یک برابر ظرفیت نخواهند که همه انتخاب‌های خود را انجام دهند. بنابراین برای اینکه ظرفیت‌های ما خالی نماند، باید 2 تا 3 برابر ظرفیت را مجاز اعلام کنیم.

به‌طور طبیعی اتفاقی که می‌افتد این است که افراد داوطلب با رتبه‌ خوب متقاضی بخش عمده‌ای از ظرفیت ما نیستند. پس این شانس به داوطلبان بعد از ایشان داده می‌شود. نکته دوم اینکه داوطلبان ما در رشته‌های مختلف حق انتخاب دارند؛ یعنی حداقل در 2 رشته متفاوت شرکت کرده‌اند و کسی که در هر 2 رشته نمره خوبی آورده‌‌ ، یکی را انتخاب می‌کند و آن دیگری حذف می‌شود و جا برای دیگران باز می‌شود. ما هم براساس تجربه سال‌های گذشته چند برابر ظرفیت را مجاز اعلام می‌کنیم تا شانسی برای کسانی که رتبه‌های ضعیف‌تر آورده‌اند، وجود داشته باشد.

• حرف و حدیث‌هایی هست که می‌گوید در دوره‌های شبانه از استادان مجرب استفاده نمی‌شود...

قبول ندارم؛ دوره‌های شبانه ما در واقع شبانه نیستند و اسمشان نوبت دوم است، نه شبانه. در این دوره‌ها بخشی از هزینه به‌وسیله دانشجو و بخشی از آن توسط دولت پرداخت می‌شود. از نظر ما تفاوت این 2 دوره در همین است. هیچ تفاوت دیگری در ارائه مدرک کلاس‌ها، ساعات کلاس‌ها و استادان آن وجود ندارد. بنابراین لفظ شبانه به این معنا نیست که چیز کمتری از روزانه به دانشجویان آن ارائه شود. تنها تفاوت در هزینه‌ای است که تنها بخشی از آن را دانشجو بر عهده می‌گیرد و حتی در مدرک آنها نیز عنوان شبانه ذکر نمی‌شود.

• ولی به‌نظر می‌رسد، دولت رویکردی انتفاعی به این ماجرا داشته باشد؛ چرا که پول زیادی از این راه عایدش می‌شود.

خیر؛ چرا که با توجه به مخارجی همچون پرداخت پول استادان، پول آب، برق و... تنها بخشی از این مخارج به وسیله دانشجو پرداخت می‌شود. ضمن اینکه 50 درصد از این مبلغ را  به‌صورت وام در اختیار دانشجویان قرار می‌دهد که بعد از فارغ‌التحصیل شدن به تدریج از او باز پس گرفته می‌شود. امروز ظرفیت دانشگاه‌ها نسبت 30 به 70 به‌ترتیب بین دوره‌های شبانه‌ و روزانه تقسیم شده و اکثریت با روزانه‌هاست. ولی ما پیش‌بینی می‌کنیم که این رقم به پنجاه پنجاه برسد. در کل چیز خاصی عاید دولت نمی‌شود.

• ‌مسئله‌ای که خیلی از داوطلبان را از سازمان سنجش دلخور کرده، برخی بی‌عدالتی‌هاست؛ به‌طوری که گاهی دیده می‌شود داوطلبانی با رتبه‌های خوب جایی قبول نمی‌شوند، اما رتبه‌های ضعیف‌تر به دانشگاه و مقطع کارشناسی ارشد می‌روند؟

امکان ندارد که در سهمیه مشخص این اتفاق بیفتد! ببینید، ما در ارشد 2 سهمیه داریم؛ یکی ایثارگران و خانواده شهدا که 20 درصد از پذیرش دانشگاه را تشکیل می‌دهد و دیگری سهمیه تمامی داوطلبان که بدون هیچ قید و بندی از آن به‌عنوان «آزاد» یاد می‌شود. این سهمیه 80 درصد باقی‌مانده را در برمی‌گیرد. شما در این 80 درصد نمی‌توانید کسی را پیدا کنید که مشمول این حرفی که زدید، شده باشد. ما 2 سهمیه دیگر نیز داریم که مازاد بر این سهمیه‌هاست. در ضمن باید توجه کنید که معمولا تمام ظرفیت 20 درصدی ایثارگران پر نمی‌شود و بیش از 86 درصد از این سهمیه شامل حال دانشجویان سهمیه آزاد است. 2 سهمیه دیگر، یکی مخصوص دبیران و دیگری مخصوص ممتازان است که اسمش را سهمیه نمی‌گذاریم؛ همانطوری که گفتم مازاد بر آن سهمیه آزاد و ایثارگران است.

• فرض کنید موردی پیدا شود!

شما بیاورید من به شما جایزه می‌دهم. می‌توانید آن مورد را سوژه کار خبری خودتان کنید!

• ستاره‌دار که امسال نداشتیم...

به‌هیچ‌وجه نمی‌دانم «ستاره‌دار» چیست. در سازمان سنجش چیزی به‌نام ستاره‌ دار وجود ندارد.

• برویم سر تقلب در امتحان کارشناسی‌ارشد که این‌روزها بحثش داغ است.

چه کسی آن را مطرح کرده...

• دکتر هاشم داداش‌پور، مدیرکل روابط عمومی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و دکتر ابراهیم خدایی، معاون خود شما.

تقلب لفظ خوبی نیست! ما متخلف داریم و در همه آزمون‌هایی که انجام می‌شود، تخلفاتی صورت می‌گیرد. به همین دلیل از 2 سال قبل کمیته تخلفات کنکور تشکیل شده تا به تخلفات افرادی که دو به دو یا به‌طور 3 نفره تبانی می‌کنند، رسیدگی شود. ضمن اینکه همراه داشتن ماشین‌حساب، تلفن همراه (هرچند به‌صورت خاموش) و... تخلف محسوب می‌شود، اما نه به‌عنوان تقلب! تقلب حرکتی دسته‌جمعی و ساماندهی شده در کشور است. تخلف داوطلبان در حوزه‌های مختلف معمولا کم است و همانطوری که در مصاحبه‌های قبلی گفته‌ام، عددش در سال‌های قبل کمتر از 100 بوده است که با آنها برخورد قانونی نیز صورت گرفته است. اما این رقم در میان 570 تا 600 هزار داوطلب چیز زیادی نیست. نوع مهم تخلف، به تبانی نفر ‌به ‌نفر برمی‌گردد که در آن به‌طور مثال یک‌نفر یک درس و دیگری درس دیگر را می‌خواند و در جلسه کنکور این افراد کنار هم می‌نشینند و جواب پرسش‌ها را با هم رد و بدل می‌کنند. باید توجه داشت مبارزه با این تخلف‌ها سخت‌تر از مبارزه با تلفن همراه، ماشین‌حساب و... است؛ چرا که در جلسه امتحان هر 50 نفر یک مراقب دارد و این مراقب باید حواسش به تمام این 50 نفر باشد.

• آیا یک مراقب برای 50 نفر کافی است؟

بودجه ما کفاف مراقبان بیشتر را نمی‌دهد. حتی اگر برای هر 10 نفر نیز یک مراقب بگذاریم، باز هم امکان تبانی وجود دارد.

• پس به همین دلیل است که نرم‌افزاری برای ردیابی تخلفات طراحی شده است ؟

بله؛ ما امسال پس از تلاشی چندماهه نرم‌افزار تقلب‌یابی را طراحی کردیم که پاسخنامه تمامی 500 هزار داوطلب را از طریق این نرم‌افزار مورد بررسی قرار داده و داوطلبانی را که پاسخنامه‌هایشان به‌طور غیرمتعارف شبیه هم بود، طبق قانون تخلفات کنکور مورد پیگیری قرار داده و به سنجش احضار کردیم. این افراد قرار است به سازمان مراجعه کنند و در مصاحبه‌های علمی با آنها مشخص شود که آیا این افراد سواد علمی لازم را داشته‌اند یا خیر. درصورتی که تقلب آنها احراز شود، از آزمون حذف می‌شوند.

• این احضارها از چه زمانی انجام می‌شود؟

از دیروز، روزانه 20 تا 30 نفر آنها در سازمان سنجش حاضر ‌شدند. همین دیروز چند نفر از آنها به تقلب در آزمون اعتراف کردند.

• چگونه؟

با روش‌های علمی. ببینید؛ اصلا امکان ندارد 2 نفر در کنکور همه تست‌ها را مثل هم پاسخ‌ دهند. در این موارد، همه جواب‌های درست، غلط و تست‌های بی‌جواب آنها مثل هم بوده است. برخی از این افراد فارغ‌التحصیلان یک دانشگاه هستند و همگی حوزه‌ امتحانی مشترک و شماره داوطلبی نزدیک به‌هم داشتند و با فاصله بسیار کمی از هم نشسته‌اند. مواردی هم بوده که افراد یکدیگر را نمی‌شناختند، اما سر جلسه تصمیم به تبانی گرفته‌اند.

• بعضی روزنامه‌ها مدعی‌اند که این کار کاملا سیاسی است و برای حذف عده‌ای از دانشجویان سیاسی این کار انجام شده است!

ما حافظ منافع داوطلبان هستیم و کاری به مسائل سیاسی نداریم. ما تنها سازمانی هستیم که باید به‌ جهت حفظ امنیت آزمون‌ها گام‌های اساسی برداریم و مسائل سیاسی را هم به هیچ عنوان لحاظ نمی‌کنیم. در حیطه کار ما هم نیست. ما شرایط عمومی داوطلبان را در دفترچه‌ها می‌نویسیم و سازمان‌های مختلف نیز استعلام کرده و در موارد سوءپیشینه، اعتیاد به مواد‌مخدر و سایر محدودیت‌هایی که در دفترچه ذکر شده، براساس جوابیه‌ای که از آنها برای ما می‌آید، عمل می‌کنیم. ما مسئولیتی در حوزه سیاسی نداریم. 

• پس وجود داشته است!

ما 2 سال است که بحث ستاره‌ها را حذف کرده‌ایم. 2 سال قبل عده‌ای ستاره‌دار اعلام شده بودند که بعد از گرفتن تذکر کتبی، مشغول ادامه تحصیل شده‌اند. ولی هیچ‌کس محروم نشد. ما گفته‌ایم که این مسائل در حیطه مسئولیت ما نیست و دانشگاه اگر بخواهد خود کمیته انضباطی دارد و باید رسیدگی کند. بحث ما علمی است. سازمان سنجش‌ موظف است جلوی تبانی داوطلبان را بگیرد و سؤال‌ها را به‌شکل محرمانه تا لحظه برگزاری کنکور حفظ کند و... ولی در نهایت با انجام این کارها باز هم ممکن است عده‌ای با هم تبانی کنند و با استفاده از فرصت‌های لحظه‌ای تقلب کنند. ببینید شما برای اینکه کل تست‌های کنکور را با تقلب علامت بزنید، به یک دقیقه وقت نیاز دارید. این فرصت ممکن است برای هر داوطلبی سر جلسه فراهم شود. ما این نرم‌افزار را با کار شبانه‌روزی طراحی کردیم و این نرم‌افزار افتخار سازمان ماست؛ چرا که از طریق آن منافع داوطلبان را پاس می‌داریم تا آنها دیگر نگران نباشند از اینکه ممکن است با تقلب و تبانی در سر جلسه، زحماتشان هدر رود.

• سال قبل چه؟ آن موقع که این نرم‌افزار نبود؟

پارسال به‌طور دستی عمل کردیم. موقع انتخاب رشته نتوانستیم از ورود متقلب‌ها جلوگیری کنیم ولی بعد از انتخاب رشته آنها را احضار کرده و حدود 100 تا 150 نفر آنها محروم شدند.

• از میان‌کسانی‌ که دیروز احضار کردید، داوطلبی اتهاماتش را رد کرده است؟

اگر منکر هم شوند در مراحل بازجویی صحت یا عدم‌صحت گفته‌هایشان بررسی می‌شود.

• درصورت متخلف بودن با چه جریمه‌ای مواجه می‌شوند؟

با توجه به آیین‌نامه تخلفات کنکوری، از یک تا 10 سال محرومیت از کنکور جریمه این افراد است.

• ممکن است کسی تبرئه شود؟

ممکن است ثابت شود برخی افراد بدون اینکه مطلع باشند از روی برگه‌شان تقلب شده باشد. یعنی فرد کنار دستی متقلب اصلی باشد.

• چطور این را مشخص می‌کنید؟

از روی معدل تحصیلی فرد، آزمون و مصاحبه‌های علمی‌ای که با وی صورت می‌گیرد. در این صورت اگر مشخص شود که وی به‌قول معروف حتی روحش نیز خبر نداشته است، تبرئه خواهد شد.

• نتیجه این بررسی‌ها چه زمانی مشخص می‌شود؟

این کار در کمیته‌های تخصصی در حال بررسی است که نتیجه آن به کمیسیون تخلفات کنکور ارجاع خواهد شد.

• اگر تبرئه شوند...

هر فردی که بی‌گناه شناخته شود، در هر مقطعی که این بی‌گناهی بر ما اثبات شود، فرصت انتخاب رشته را به‌طور مجدد بدست می‌آورد.

• یعنی کل متخلفان کنکور همین تعداد بوده‌اند؟

در مجموع متخلفانی که از روی دست کناردستی خود تقلب کرده‌اند، همین تعداد بوده‌اند. ولی تعدادی متخلف در مورد ID (شناسه) داشته‌ایم که در پاسخنامه‌ خود دستکاری کرده‌اند، عده‌ای متخلف ماشین‌حساب یا موبایل همراه داشته‌اند. اما این عده انگشت‌شمار بوده‌اند و گزارش تخلف آنها نیز صورتجلسه شده است.

• طبق گفته‌های دکتر داداش‌پور از این افراد متقلب آزمون مجددی گرفته می‌شود.

طبق قانون تخلفات کنکور، آزمون مجدد به این معناست که داوطلبانی که به‌طور غیرمتعارفی پاسخ‌هایشان با هم یکسان باشد، به‌طور شفاهی یا کتبی که تشخیص آن و همین‌طور تعیین محل برگزاری آن بر عهده سازمان سنجش است، مورد امتحان مجدد قرار گرفته و این آزمون برای اثبات بی‌گناهی افراد است.

• فکر نمی‌کنید با پذیرش این همه دانشجو در دوره کارشناسی ارشد توقعات این افراد از ‌شغل‌شان بیشتر شود؟ آیا این امر متناسب با بازار کار هست؟ 

من در این زمینه مطالعه نکرده‌ام، باید این را از متخصصان امر و مسئولان پرسید. ولی به‌نظر من کشور ما همچنان نیازمند افزایش دانشجویان تحصیلات تکمیلی تا حداقل چند سال آینده است. در کشورهای توسعه یافته تعداد افرادی که از تحصیلات تکمیلی فارغ‌التحصیل می‌شوند، بیشتر از ماست.

• واکنش سایر داوطلبان به کشف تقلب در آزمون کارشناسی‌ارشد امسال چه بوده است و چه بازخوردهایی تاکنون دریافت کرده‌اید؟

انتظار ما این است که رسانه‌ها مقداری انصاف به‌خرج دهند و همه‌چیز را سیاسی نگاه نکنند. ما از شما خبرنگاران دعوت می‌کنیم تا در جلسه بازجویی این متخلفان حضور یابید تا مطمئن شوید این ماجرا سیاسی نیست. این کاری که ما انجام دادیم، داوطلبان  را به‌شدت خوشحال کرد؛ چرا که آنها در آزمون‌های سال بعد احساس امنیت بیشتری خواهند کرد.